Tijdens het researchen en uitzetten van de Wallenroute, stuitte ik op de Montelbaanstoren. Deze toren vind je op de Oudeschans in Amsterdam. Na lang wikken en wegen besloot ik de toren toch niet mee te nemen in de route omdat hij nét buiten de route ligt, maar het verhaal eromheen wilde ik je niet onthouden.
Lastage
Het gebied waarin de Montelbaanstoren ligt heette vroeger Lastage. Lastage lag buiten de Amsterdamse stadsmuren, maar was in de 16-eeuw al een belangrijk industrieel gebied. Met name voor de scheepsbouw. De naam Lastage is dan ook afkomstig uit de scheepsbouw. Het gebied was interessant: doordat het buiten de stadsmuren lag waren de belastingen laag en de bouwvoorschriften minder streng. Maar er was ook een keerzijde: omdat Lastage buiten de stadsmuren van Amsterdam lag, kon het geen aanspraak maken op de veiligheid ervan. Hoewel de bewoners en ondernemers van Lastage diverse malen aandrongen op deze veiligheid, werd deze niet ingewilligd.
Aanval op Lastage
Lastage was dus een gemakkelijk doelwit voor aanvallen. Tijdens de Gelderse Oorlogen (1502 – 1543) werd het gebied twee keer platgebrand. De eerste keer was in 1508, toen Graaf Karel van Gelre Weesp en Muiden bezette. Uit voorzorg werd Lastage door hem platgebrand. De tweede keer dat Lastage werd platgebrand was in 1512, dit keer door Gelderse troepen. Om Lastage beter te kunnenbeschermen werd er in 1516 een toren gebouwd. Deze toren bood uitzicht over de Zuiderzee. De bewoners en ondernemers op Lastage konden zo eerder gewaarschuwd worden.
De Montelbaanstoren
De naam Montelbaanstoren wordt eerst genoemd in 1537. Over de oorsprong van de naam zijn er verschillende theorieën. Volgens de 17de eeuwse stadshistoricus Olfert Dapper is de oorsprong is van de naam van de toren terug te herleiden naar de Hertog van Alva. De IJzeren Hertog wilde een kasteel bouwen bij de toren en deze Monte Albano noemen. De toren ging hierdoor Monte-Albaens-Tooren heten, een naam die in de volksmond werd verbasterd naar Montelbaanstoren. De 18de eeuwse collega van Olfert Dapper, Jan Wagenaar, had een heel andere theorie. Eentje die teruggaat naar een populair middeleeuws verhaal.
De Vier Heemskinderen
Dit populaire middeleeuwse verhaal ging over de Vier Heemskinderen en hun magische ros Beiaard. Samen namen ze het op tegen de machtige Keizer Karel de Grote. Het verhaal was zó populair dat vele huizen in Amsterdam nog gevelstenen hebben die een deel van de vertelling vertellen. Eén van die Vier Heemskinderen was Reinout van Montalbaen. Hij zou op een rots in Zuid-Frankrijk een kasteel genaamd Montauban hebben gebouwd. Volgens stadshistoricus Jan Wagenaar kwam de naam van de toren hier vandaan.
Bijna gesloopt
In 1606 verloor de toren zijn functie als verdedigingswerk en werd er een sierkroning op geplaatst die was ontworpen door stadsbouwmeester Hendrick de Keyser. Hierdoor werd de toren 48 meter hoog. Daarnaast kreeg de toren ook een uurwerk en luidklokken. Door het extra gewicht dat de Montelbaanstoren kreeg begon de toren in 1610 flink te verzakken. Zoals vele gebouwen in die tijd was de toren gefundeerd op koeienhuiden. Maar huiden vergaan. De toren werd daardoor rechtgetrokken en de fundamenten vervangen door steen. In 1852 werd de toren bijna gesloopt maar kon blijven bestaan door een onverwachte financiële meevaller. Even later vestigde het stadswaterkantoor zich erin.
Malle Jaap
In de 17de eeuw kreeg de Montelbaanstoren de bijnaam “Malle Jaap”. Dat kwam omdat de luidklokken op de vreemdste tijden gingen luiden. De reden hiervoor was de verzakking van de toren: hierdoor kwam de klepel tegen de klok te hangen en om het minste of geringste hoorde je de klokken. Soms klonken de klokken juist helemaal niet. Malle Jaap was overigens wel een geliefd object voor schilders. Zo maakte Rembrandt van Rijn er in 1644 een tekening van (wel zonder torenopbouw) en schilderde Claude Monet de toren niet één maar zelfs twee keer in 1874!
Spookverhaal
Nu vraag je je misschien af waarom de Montelbaanstoren in eerste instantie wel in een Horrorwalk zou thuishoren. Dat komt omdat er een spookverhaal aan kleeft. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog zou een gezin zich in de toren hebben verstopt om te ontkomen aan de Spaanse vijand. Helaas werden ze ontdekt en vermoord in de Montelbaanstoren. Dit gebeurde op 2 juni. Ieder jaar op 2 juni keert het gezin terug in de toren om hun vreselijke laatste momenten te herbeleven.
De Montelbaanstoren tegenwoordig
Tegenwoordig bestaat de gebiedsnaam Lastage niet meer: het gebied is nu onderdeel van de Nieuwmarktbuurt. Toen het stadswaterkantoor het gebouw in 2006 verliet werd de Montelbaanstoren flink verbouwd. Daarna werd het verhuurd aan een stichting die zich inzet voor homofiele mensen van buitenlandse afkomst en tegenwoordig zit het kantoor van Private Boat Tours erin. Zouden zij ieder jaar op 2 juni getuigen zijn van de laatste momenten van het arme gezin?